Yıllardır IQ denen illetin esiri oldu iş dünyası. Her ne kadar son çeyrekte “duygusal zeka da önemlidir” gibi denge sağlayıcı çıkışlar yapılmış olsa da, iş dünyası koskoca bir asır IQ’nun hegamonyasına teslim olmuştu. IQ yaklaşık olarak yüz sene evvel bulunan ve temeli “Mantıksal Zeka”ya dayanan bir zeka türü olarak hemen hemen tüm yönetsel becerilerin dayanağı kabul edildi. Böylece insanlık, kapitalizmin savaşı kazandığı geçen yüzyılda, denize ulaşmaya çalışan yavru kaplumbağaların martılara yem olması gibi, muhtemelen onbinlerce yetenekli iş insanını, onlar masalarına ulaşamadan IQ’ya yem etti.
Uzun zamandır sorguladığım bu mesele ile ilgili pek çok makale ve kitap okudum ama hiçbiri tam olarak beni tatmin etmedi. Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın “Mesnevi Terapi” adlı kitabını okuduğumda ise, aradığım tüm sorulara cevap buldum.
Prof. Tarhan, beş tip zekadan bahsediyor. Mantıksal Zeka (IQ), Duygusal Zeka (EQ), Bedensel Zeka, Sosyal Zeka ve Vicdani Zeka. İlk ikisi hakkında bu sitenin müdavimi olan herkesin bilgi sahibi olduğunu düşünüyorum. Prof. Tarhan’a göre, “Bedensel Zeka”nın karşılığı iç-disiplin, “Sosyal Zeka”nın karşılığı ise ilişki yönetimi.
Ancak bunlar arasında en önemlisi aslında “Vicdani Zeka.” Prof. Dr. Nevzat Tarhan “Vicdani Zeka”yı kişinin iç sesini dinlemesi, iç ve dış sorumluluklara sahip olabilmesi olarak açıklamakta. Sadece kendi çıkarlarını düşünmek yerine toplumsal bir sorumluluk anlayışına sahip olmak. Etik değerler. İlkeler ve dürüstlük. Mütevazı olmakla beraber bir iddiayı da taşıyabilmek ve bunu egoyu şişirmeden yapabilmek. Gerektiğinde ilkeler adına risk alabilmek. “Güçlü doğrudur” yerine “doğru güçlüdür” diyebilmek. Özetle hikmek sahibi olabilmek ve iyi insan olmaktan bir nebze taviz vermemek. Tüm bunlar bizzat Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın kaleminden “Vicdani Zeka”yı tanımlamayan cümleler.
İletişim işi yapıyoruz. Ancak bu mesleğin en fazla ihtiyacı olan iki şey çoktan kayboldu: İçtenlik ve samimiyet. Bu iki kavramın geri dönüşü “Vicdani Zeka” ile mümkün.
Tüm mesele Mantıksal Zeka (IQ), Duygusal Zeka (EQ), Bedensel Zeka, Sosyal Zeka ve Vicdani Zeka’dan oluşan bu beş tip zeka alanının hepsini geliştirebilmek ve etkili bir şekilde kullanabilmek. Ancak ben yine de bugün insanlığın en fazla ihtiyacı olan zeka türünün “Vicdani Zeka” olduğunu düşünüyorum.
“Vicdani Zeka” hakim oldukça iş dünyası rahatlayacak. Bu nedenle, acilen ona yönetim kademelerinde yer açmak gerek. Bunun için patronlara ve üst düzey yöneticilere büyük görev düşüyor. “Vicdani Zeka”yı tanımak ise hiç zor değil. Kriterler çok basit ve ortada.
